Gần đây, tôi học đàn Tranh.
Chữ “Tranh”, nhiều giả thuyết cho là “tranh giành”, có điển tích kể lại câu chuyện một cây đàn bị giành giật đến cuối cùng phải xẻ làm hai để làm hài lòng cả đôi bên, một trong hai nửa đó gọi là đàn Tranh.
Cái quá khứ tranh giành đầy bạo lực của cây đàn không khiến nó trở nên kém hấp dẫn đi. Trong suốt chiều dài lịch sử hơn ngàn năm phủ dày khói lửa chiến tranh giữa các nền văn hóa lớn nhỏ thuộc liền một dải Đông Á, cây đàn tranh vẫn thuận lợi du nhập vào nhiều miền đất khác nhau. Từ cái gốc đàn Tranh Trung Quốc (cổ tranh hay Guzheng), người Nhật có đàn Koto, Mông Cổ có đàn Yatga, Hàn quốc có Gayageum (Già Da Cầm), và dĩ nhiên không thể thiếu phần của cây đàn Tranh Việt Nam.
Nhập gia thì tùy tục, Tranh có thể giữ lại cái tên khai sinh, hoặc không; Tranh cũng có thể giữ lại cấu trúc chung, hoặc không; nhưng vì đã là du nhập, nên Tranh được biến đổi ở từng vùng để có thể phát ra loại âm sắc gần gũi nhất với từng nền văn hóa bản địa.
Tranh Việt Nam phát ra âm thanh thánh thót nỉ non, tuy khó có thể chơi độc tấu trọn vẹn mà thường hòa tấu chung trong một dàn nhạc cụ dân tộc, nhưng khi gảy lên một nốt dù cao chót vót cũng khiến người ta nghe thấy trong dạ xót xa muôn phần. Tiếng Tranh ấy như tiếng lòng của một dân tộc giàu lòng tương thân tương ái, đã phải chịu nhiều đau khổ trong suốt chiều dài lịch sử 4000 năm.
Tranh Trung Quốc, khó mà biết được từ thuở xa xưa sẽ có âm sắc như thế nào, nhưng qua cổ khúc Cao Sơn Lưu Thủy chơi bởi Guzheng hiện đại, ta có thể nghe ra quãng âm vừa trầm vừa vọng của đoạn Cao Sơn, cao và sâu như bề dày văn hóa của đất nước này; lại cũng có thể nghe ra những nốt cao xô đập vào nốt thấp ở đoạn Lưu Thủy, lớp lớp dạt dào không ngừng chảy như tham vọng ngàn đời không tắt của dân tộc này.
Đọc tiếp “Chọn Đàn Tranh”
MỘC HÂN 